Geschiedenis van de Hallepoort

De imposante Hallepoort kijkt al sinds de 14de eeuw uit over de stad Brussel. Dit laatste restant van de tweede stadsomwalling doet vandaag de dag dienst als museum, maar heeft de voorbije eeuwen verschillende functies bekleed. Doorheen de jaren standhouden was wel een hele opgave, en een die niet altijd verliep zonder slag of stoot.

In de loop van de 13de eeuw werd de eerste stadsomwalling gebouwd. Deze bleek al snel niet te voldoen aan de noden van de stad: zij was te klein om de volledige grond te omwallen, en bovendien niet sterk genoeg om ongewenste bezoekers buiten te houden. Vandaar dat er een eeuw later nog een tweede omwalling bijkwam met een totale omtrek van maar liefst acht kilometer. De muren dienden in de eerste plaats als verdediging, maar versterkten ook het imago van het machtige, rijke Brussel.

Een multifunctioneel verleden

De Hallepoort was slechts één van de zeven poorten die de tweede omwalling rijk was en moest de zuidelijke kant van de stad beschermen. In de 16de en de 17de eeuw werd de volledige muur verder verrijkt met bastions, ravelijnen en verdedigingstorens. Amper een eeuw later verloor de muur echter zijn militair nut, waarna de poorten in onbruik raakten. De omwalling werd stuk voor stuk gesloopt, maar aangezien de Hallepoort nog andere functies bekleedde, werd deze poort van dit lot gespaard. Zo had de Hallepoort onder meer een economische functie. De stad voerde er controles uit op import en export om op die manier belastingen te kunnen innen. Daarnaast werd de poort achtereenvolgens ingezet als graanzolder, gebedshuis en tehuis voor daklozen.

Wat er echter voor gezorgd heeft dat de Hallepoort de 18de eeuw overleefde, is het feit dat ze ook als gevangenis diende. Vanaf de 17de eeuw werden er krijgsgevangenen opgesloten. Later kwamen daar ook misdadigers en politieke gevangenen bij. De Hallepoort bleef haar gevangenisfunctie vervullen totdat de gedetineerden aan het begin van de 19de eeuw overgebracht werden naar een nieuwe gevangenis. Helaas betekende dat ook dat er opnieuw stemmen de kop opstaken om de poort alsnog af te breken.

De definitieve redding

Onder Nederlands bewind kreeg de Hallepoort een nieuwe invulling als rijksarchief, wat ervoor zorgde dat ze opnieuw gespaard bleef van de sloophamer. De Belgische revolutie gooide echter roet in het eten, waardoor het Hollandse project werd stopgezet en het voortbestaan van de Hallepoort opnieuw in vraag werd gesteld. Meer en meer doken er petities op waarin bewoners van de stad en van Sint-Gillis de afbraak eisten. Op 5 juli 1832 leek het lot definitief beslecht: de stad kondigde de openbare verkoop van de Hallepoort aan, waarbij de koper de poort moest slopen.

Gelukkig kwam er opnieuw redding, deze keer uit Belgische hoek. De openbare verkoop werd uitgesteld en de Belgische Staat klopte aan bij de Koninklijke Commissie voor Monumenten voor advies over het voortbestaan van de Hallepoort. De Commissie nam een duidelijk standpunt in en pleitte voor het behoud van de Hallepoort omwille van de uitzonderlijke historische waarde van het gebouw. In 1840 volgde het definitieve verdict: de afbraak van de Hallepoort werd bij Koninklijk Besluit verboden. Op 30 december 1842 werd de poort officieel overgedragen aan de Belgische Staat voor de som van 165.000 frank.

De Hallepoort als museum

Halfweg de 19de eeuw kreeg architect Tieleman Franciscus Suys de opdracht van de Staat om de nodige renovatiewerken aan de poort uit te voeren. Het was zijn taak om de eeuwenoude poort om te toveren tot een hedendaags museum. Op 25 maart 1847 werd de Hallepoort officieel het Musée Royal d’Armures, d’Antiquités et d’Ethnologie. Al snel drongen extra aanpassingen zich op. De verouderde indeling van het gebouw zorgde er immers voor dat het niet vlot toegankelijk was voor bezoekers. Het is uiteindelijk dankzij Hendrik Beyaert dat de poort op 30 april 1860 zijn definitieve gedaante krijgt.

Bezoekt u de Hallepoort vandaag, dan komt u in een moderne wereld terecht. Een museaal parcours met diverse historische objecten en kunstvoorwerpen verhaalt over de tijd dat Brussel een ommuurde stad was.  Bovenop het monument geeft de met kantelen voorziene weergang een 360° panorama op Brussel.